سوگنامه ای برای میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد

باید از روی نعش من رد شوید ...

اشاره: گزارش زیر تازه ترین سخنان پروفسور یوسف مجیدزاده - سرپرست گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی - در گفت و گو با حسن ظهوری - خبرنگار خبرگزاری میراث فرهنگی- است. استاد مجیدزاده بار دیگر و این بار صریح تر، وقوع فاجعه فرهنگی یعنی تخریب گسترده آثار نفیس باستانی شهرستان نظرآباد را به مردم و مسئولان گوشزد کرده است اما حیف که هم اکنون گوش شنوایی نیست!

* * * * * *

سرپرست هیات کاوش تپه ازبکی هنوز امیدوار است که در صورت آشتی میان مالک زمین تپه ازبکی در نظرآباد کرج با سازمان میراث فرهنگی، این اثر باستانی نجات پیدا کند. در پی این دعوا تاکنون بخش زیادی از آثار حفاری شده که از زیر خاک بیرون آمده بود از بین رفته است. از طرفی به علت بی‌توجهی بخشی از قلعه مادی تپه نیز در آستانه تخریب کامل است که باید فکری برای آن اندیشید.

 تپه ازبکی به عنوان یکی از مهم ترین تپه‌های باستانی کشور که شهری از دوره ماد را در خود مدفون دارد، هر روز به علت دعوای کهنه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشکری با مالک زمین درحال تخریب است. تاکنون بخش‌های پیش از تاریخی این محوطه باستانی از بین رفته است اما هنوز امیدی برای کاوش در شهر مادی این محوطه باستانی وجود دارد.

«یوسف مجیدزاده»، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی تپه ازبکی، دراین‌باره گفت: «متاسفانه هیچ حفاظتی از این تپه انجام نگرفته و بخش زیادی از آثاری که با کاوش از زیر زمین بیرون آمده بود، از بین رفته است. پیش از این تپه نقشه کشی شده بود که در آن موزه ساخته شود. همه این فکرها نقش بر آب شد.»

مجیدزاده گفت: «اکنون مالک زمین بخشی از زمین را استخر کرده و داخل آن قو انداخته است. وقتی پس از مدتی به دیدن تپه رفتم، قلعه از بین رفته بود و بخش از تپه بیغوله شده است.» محوطه باستانی ازبکی اثری منحصر به فرد محسوب می‌شود که در شهرستان نظرآباد واقع شده است. این تپه باستانی بیش از هفت هزار سال قدمت را در خود مدفون داشته و هیات باستان‌شناسی طی پنج فصل تنها موفق به کاوش بخش‌های پیش از تاریخی آن شدند.

مجیدزاده در این‌باره گفت: «من بخش پیش از تاریخی تپه را کاوش کردم. این درحالی است که این تپه شهر یا قلعه‌ای متعلق به دوره ماد است. البته در زمان کاوش بخش کوچکی از محوطه مادی تپه را نیز کاوش کردم. اما دوره من مادی نیست و اکنون باید یک باستان‌شناس مسلط به دوره ماد در آن کاوش کند. البته قبل از آن باید از مالک زمین اجازه بگیرد که وارد زمین شود.» وی تاکید کرد که اگر یک باستان‌شناس جوان مسلط به دوره ماد، کاوش در این محوطه باستانی را آغاز کند حداقل بیست سال می‌تواند در آنجا حفاری کند.

به گفته مجیدزاده بخشی از سطح قلعه از بین رفته است اما لایه‌های زیرین آن هنوز سالم است. پیش از این قلعه مستند سازی شده بود و شهر مادی که بخش‌های پایین‌تر تپه قرار گرفته هنوز دست نخورده است. این شهر احتمالا" 1 در 1 کیلومتر وسعت دارد.

نخستین‌بار حدود هشت سال قبل مجیدزاده کاوش در تپه ازبکی را آغاز کرد. وی در این‌باره گفت: «تپه ازبکی به یک دوره خاص تعلق ندارد. این تپه از حدود 7500 سال قبل از میلاد مسیح تا دوره مادها قدمت دارد. این تپه در دوره اسلامی نیز به صورت گورستان مورد استفاده بوده است. بنابر این با یک دوره گسترده و تنوع زیاد سفال مواجه هستیم. بر همین اساس به منظور انجام گاه نگاری فرهنگ‌های فلات ایران می‌تواند نقش اساسی داشته باشد.»

وی در ادامه گفت: «حدود چهار فصل در این محوطه باستانی کار کردم تا اینکه یک سال به علت عمل جراحی آپاندیس موفق به حفاری در تپه ازبکی نشدم. در آن سال ظاهرا" آقای مرعشی که در آن زمان رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور بود به همراه مرحوم آذرنوش به ازبکی می‌روند و به مالک زمین خیلی اهمیت نمی‌دهند و به محل تپه ازبکی می‌روند. بعد از این اتفاق مالک ناراحت می‌شود و می‌رود.»

مجیدزاده در ادامه افزود: «سال بعد وقتی به همراه آقای گلشن به آنجا رفتیم، مالک زمین به ما گفت که اگر قصد حفاری در اینجا را دارید باید از روی نعش من رد شوید. اگر هم قصد خرید این زمین‌ها را دارید تنها آن قسمت‌هایی که من قصد فروش دارم را می‌فروشم.» سرپرست کاوش در ازبکی گفت: «این موضوع درست زمانی رخ داد که به خاطر اهمیت تپه ازبکی، نظرآباد شهرستان شده و زمین‌های آن هم شهری محسوب شد. به همین ترتیب قیمت زمین هم بالاتر رفت. میراث تهران هم خیلی تلاش کرد که اجازه حفاری بگیرد ولی اصلا مسئولان سازمان میراث فرهنگی را به داخل راه نمی‌دادند. از طرفی همان سالی که من نبودم، مالک زمین با میراث کرج هم دچار درگیری می‌شود.»

در چنین وضعیتی و پس از آن ملاقات، تلفنی با مالک زمین تماس گرفتم و گفتم که کاری ندارم شما با سازمان میراث فرهنگی چه مشکلاتی دارید. 5 سال است که من با شما نون و نمک خوردم. من نه با نه با شما هستم و نه با سازمان میراث فرهنگی، من یک باستان‌شناسم و 4 سال است که از آن سر دنیا با این سنم به اینجا آمدم و کار کردم. اجازه بدهید یک فصل دیگر به ازبکی بیایم و کار کنم. به این ترتیب اجازه داد که یک ماه کار کنم. البته شرایط زیادی هم برایمان گذاشت.» مجیدزاده گفت: «من 28روز در ازبکی حفاری کردم. یه این تریتب من در چهارتپه یان تپه، جریان تپه، مارال تپه و دوشان تپه که به خاک بکر نرسیده بود، تا خاک بکر کاوش کردم و در حال حاضر به منظور انتشار کتاب ازبکی دارم روی آن‌ها کار می‌کنم.»

مجیدزاده اکنون کتاب ازبکی را در دو جلد آماده چاپ می‌کند. وی دراین‌باره گفت: «یک جلد گزارش حفاری و معماری محوطه است و جلد دوم هم به سفال مربوط می‌شود.» مجیدزاده در پایان یادآور شد: «ما از مادها در غرب ایران آثار زیادی داریم. این آثار در زیویه که یک دژ مادی است به خوبی دیده می‌شود. ولی می‌دانیم که آثار ایرانی‌ها در غرب ایران زیر نفوذ بین النهرین بوده است. ولی ازبکی در مرکز ایران است و آثار آن صد در صد مادی و ایرانی و مادی محسوب می‌شود. به همین علت حفاظت و کاوش در این تپه اهمیت زیادی دارد.»